NAKŁOŃ SWE SERCE DO SŁUCHANIA

Katecheza na IV niedzielę WIELKIEGO POSTU

23 marca 2025 r.

IV niedzielę Wielkiego Postu 30 marca 2025 r.

Nabożeństwa pasyjne. Ich historia i znaczenie dzisiaj
12
Przez cały okres Wielkiego Postu Kościół zaprasza nas
do uczestniczenia w nabożeństwach pasyjnych, które
podejmują refleksję nad Męką Pańską czyli czasem obejmującym
ostatnie dni życia Jezusa Chrystusa, Jego cierpienia i śmierci
na krzyżu.
Od wielu dziesięcioleci praktykujemy w polskich kościołach
nabożeństwa pasyjne, do których należą Gorzkie Żale, Droga
Krzyżowa i adoracja krzyża, to formy modlitwy skoncentrowanej
na tym, co i w jaki sposób przecierpiał Chrystus, z pełną
świadomością, że to my grzesznicy byliśmy sprawcami i jakby
narzędziami wszystkich mąk, które wycierpiał Boski Odkupiciel.
Taka jest też liturgiczna i duszpasterska rola nabożeństw
pasyjnych – mają przypominać nam, jak cenna jest nasza
nieśmiertelna dusza. To dla jej ratowania, dla jej wiecznego
zbawienia Chrystus cierpiał i oddał swoje życie. Dlatego ten rodzaj
wielkopostnych modlitw ma ukazać niezgłębioną i bezgraniczną
miłość, dobroć i Miłosierdzie Boga, który złożył w ofierze samego
siebie. To był jedyny i najskuteczniejszy sposób wyrwania
nas z niewoli złego ducha i przywrócenia komunii z Bogiem –
pojednania pomiędzy grzesznym człowiekiem a świętym Bogiem.
By jednak zrozumieć tę relację należy zagłębić się w rozważania
Męki Pańskiej, takie jest również wskazanie Chrystusa: „Jeśli kto
chce pójść za Mną, niech się zaprze samego siebie, niech weźmie
krzyż swój i niech Mnie naśladuje” (Mt 16,24), tylko bowiem
na tej drodze możemy nauczyć się postaw i cnót, które wypełnił
Jezus: cierpliwości, poddania się woli Bożej, przebaczenia, żalu
za grzechy i miłości nieprzyjaciół.
Współczesny problem z nabożeństwami pasyjnymi polega
jednak na tym, że dziś świat nie chce bólu i cierpienia.
Pragnie o nich zapomnieć. Wszystko, co łączy się z krzyżem,
wyrzeczeniem i umieraniem zostaje odrzucone, świadomie
chowane przed ludzkimi oczami, tak aby było jak najmniej
zauważalne w naszej codzienności, w kulturze przyjemności
i konsumpcji. Nikt jednak nie jest wolny od trudu, cierpienia,
nieszczęścia. Każdy człowieka tego doświadcza. Zatem, jeśli
chcemy zrozumieć swoje własne cierpienie i odnieść zwycięstwo
w duchowej walce, trzeba zagłębić się w krzyż Chrystusa i z niego
czerpać siłę. Dlatego św. s. Faustyna zapisała w Dzienniczku słowa
Chrystusa: „Jedna godzina rozważania Mojej bolesnej męki większą
zasługę ma, aniżeli cały rok biczowania się aż do krwi; rozważanie
Moich bolesnych ran jest dla ciebie z wielkim pożytkiem, a Mnie
sprawia wielką radość” (Dzienniczek, nr 369).
W Polsce, jedną z najbardziej znanych form nabożeństwa
pasyjnego jest Droga Krzyżowa. Podczas tego piątkowego
nabożeństwa symbolicznie podążamy ścieżką, którą przeszedł Jezus,
niosąc krzyż do miejsca ukrzyżowania. W ten sposób przechodzimy
i rozważamy kolejne etapy Męki Chrystusa. Wszystko po to,
by uświadomić sobie znaczenie pasji Pana. Ten rodzaj rozważań,
czyli przechodzenia śladami umęczonego Jezusa, miał swój początek
w Jerozolimie w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Szczególnie
pielgrzymi przybywający z całej Europy do Ziemi Świętej pragnęli
iść śladami Chrystusa. W ten sposób zrodziła się praktyka
pasyjnych dróg i rozważań – wierni odwiedzali miejsca związane
z Męką i niosąc krzyż procesyjnie przechodzili od jednego kościoła
do drugiego. W XIV wieku ojcowie franciszkanie ustanowili w Ziemi
Świętej oficjalną procesję drogi krzyżowej według określonego
porządku, gdzie część stacji ma swoje odzwierciedlenie w opisach
biblijnych, a pozostałe odnoszą się do chrześcijańskiej tradycji.
W takiej właśnie formie nabożeństwo drogi krzyżowej zostało
upowszechnione i jest odprawiane we wszystkich kościołach
i wspólnotach katolickich na świecie.
Inną formą nabożeństwa wielkopostnego są Gorzkie Żale –
specyficznie polska praktyka, będąca połączeniem śpiewu
i medytacji nad cierpieniem Chrystusa z kazaniem pasyjnym,
a wszystko przy wystawionym w kościele Najświętszym
Sakramencie. Charakterystyczne dla tego nabożeństwa są pieśni
lamentacyjne, które głęboko oddziałują na emocje i duchowość
uczestników. W nabożeństwie Gorzkich Żali istotnym elementem
jest także czytanie Pisma Świętego, szczególnie fragmentów
dotyczących ostatnich dni życia Jezusa. Gorzkie Żale po raz
pierwszy odprawiono w pierwszą niedzielę Wielkiego Postu w 1707
roku w warszawskim kościele Świętego Krzyża, a ich autorem
był misjonarz ks. Wawrzyniec Benik. Dość szybko ten rodzaj
nabożeństwa stał się bardzo popularny i chętnie celebrowany
1314 w całej Polsce. Dzięki misjonarzom Gorzkie Żale trafiły również
do innych krajów, a tekst rozważań przełożono na języki obce.
Wszystkie te wymienione praktyki wielkopostne są nam
dobrze znane, ale ich cele nie są związane jedynie z tradycją,
ale mają za zadanie przybliżyć nas do Chrystusa by trwać
z Nim w bliskiej relacji miłości. Warto zatem, pamiętając
o wielowiekowej praktyce Kościoła, podjąć w okresie Wielkiego
Postu także osobistą refleksję medytacyjną nad ostatnimi chwilami
Chrystusa, znaleźć czas na drogę krzyżową czy nabożeństwo
Gorzkich Żali, przeczytać fragmenty Ewangelii opisujące Mękę
Pańską. Wszystko po to, by uświadomić sobie jak nieskończenie
wielkim darem dla grzesznego, zasługującego na potępienie i karę
człowieka, jest Odkupieńcza Męka, śmierć i Zmartwychwstanie
Chrystusa.

Pytania do refleksji osobistej:
• Czym jest dla mnie Droga Krzyżowa i Męka Chrystusa?
• Czy znajdę czas na odprawienie osobistej drogi krzyżowej
w łączności z cierpiącym Zbawicielem